Son yıllarda okuduğum, en ilginç ve zihin açıcı bir kitap var ki paylaşmamak olmazdı. ‘’insan türünün kısa bir tarihi üzerine’’ yazılmış 30’dan fazla dile çevrilmiş: Hayvanlardan Tanrılara SAPIENS. Tüm dünyada büyük ses getiren kitap birçok sorunun cevabını okurlarına sunuyor.
Kudüs İbrani Üniversitesinde dünya tarihi dersleri veren, tarihçi Yuval Noah Harari, dünya tarihi derslerindeki ders notlarını bir araya getiriyor ve SAPIENS kitabı ortaya çıkıyor.
Kitap, bizde Kollektif Kitap’tan çıkmış ve ülkemizde bir yıl içerisinde 13 baskıya ulaşmış. Türkçeleştirilmesini ise Ertuğrul Genç yapmış. Çok başarılı bir çeviri olduğunu söyleyebilirim.
SAPIENS’de oldukça yalın, anlaşılır, akıcı bir üslup kullanan Yuval Noah Harari adeta bir hikayeci gibi anlatmış. Bu da okuyucuya adeta sürükleyici bir roman okumak gibi geliyor.
Yuval Noah Harari “100 bin yıl önce yeryüzünde en az altı farklı insan türü vardı. Günümüzdeyse sadece Homo sapiens var. Diğerlerinin başına ne geldi ve bize ne olacak?” sorusunun peşinden gidiyor.
Yuval Noah Harari, kitapta ateşin keşfinden bu yana yeryüzünün ehlileştiriş sürecini devrim niteliğindeki dönemeçlere bağlıyor. Buna göre, yaklaşık 70.000 yıl önceki bilişsel, 11.000 yıl önceki tarımsal, 500 yıl önceki bilimsel ve yakın zamanlı bioteknolojik devrimler bu serüvenin köşe başlarıdır diyor.
Kitap dört bölümden oluşuyor. Her bir kısımda aşağıdaki soruların yanıtlarını detaylı bir şekilde öğreniyorsunuz.
- Homo sapiens neden ekolojik bir seri katile dönüştü?
- Para neden herkesin güvendiği tek şey?
- Kadınlar üstün sosyal becerilere sahipken, neden çoğu toplum erkek egemen?
- Güç elde etmekte böylesine yetenekli olan insanlar neden bu gücü mutluluğa dönüştürmekte başarısızlar?
- Geleceğin dini bilim mi?
- İnsanların miadı çoktan doldu mu?
- 100 bin yıl önce Yeryüzü’nde en az altı farklı insan türü vardı. Günümüzdeyse sadece Homo Sapiens var. Diğerlerinin başına ne geldi ve bize ne olacak?
Yazarın, özellikle tarım toplumunun ortaya çıkışını anlattığı bölüm ve insanlığın geleceğine dair öngörüsü beni en şaşırtan bölümler oldu. “İnsan tepeye o kadar hızlı çıktı ki ekosistemin gerekli ayarlamayı yapacak vakti olmadı.” diyen Yuval Noah Harari, 70 bin yıl önce gerçekleşen Bilişsel Devrim’le başlattığı bu kitabında, insanların küresel ekosistemde oynadıkları rolden imparatorlukların yükselişine ve modern dünyaya kadar pek çok konuyu irdeliyor, tarihle bilimi bir araya getirerek kabul görmüş anlatıları yeniden ele alıyor.
Yuval Noah Harari, bilişsel devrimi “dil” etkenine bağlıyor. Ancak dil neandertallerde de vardı diyor ve sonra bizim türümüzün farkının sanal olgulara inanma ve geleceği planlayabilme gibi yetkinlikler olduğunu söylüyor.
Hikayeci ve Gezgin Sapiens
Bu fetih anlayışı Bilişsel Devrimi tetikledi; Sapiens, etrafındaki dünyayla ilgili bilgi edinip bunu aktardı, ilişkiler kurdu ve davranışlarını geliştirip soyutlama yetisi kazandı. Kısacası kültürün kuruculuğunu üstlendi. Avcı-toplayıcılıktan alet yapımına, oradan ekip biçmeye ve sonunda müreffeh topluma uzanan süreçte Sapiens, eski bir filozofun dediği gibi bir balona üflenircesine büyüdü. Harari bu büyümeye “hikayeci ve gezgin Sapiens’in, hayvan krallığındaki en önemli ve en yıkıcı güç haline gelişi” diyor.
SAPIENS’de Evrim geçiren insanların küresel ekosistemde oynadıkları rolden imparatorlukların yükselişine kadar pek çok konu irdelenmiş, tarihle bilimi bir araya getirerek kabul görmüş anlatılar yeniden ele alınmış, geçmişteki gelişmeleri günümüzdeki olaylara ustalıkla bağlanmış.
Sonlara doğru ailenin ve akrabalık bağlarının tüketim makinesi tarafından nasıl yok edildiği başarılı bir şekilde aktarılıyor. ‘’Bir insan yetiştirmek için bir kabile gerekir’’ sözünün aslında neyi tarif ettiğini çok iyi anlatılmış.
‘’Yakın zamanda insanlar, dört milyar yıldır yaşama hükmeden doğal seçilim yasalarını esnetmeye başladılar. Artık sadece dünyayı değil, kendimizi ve diğer canlıları tasarlama becerisi de kazandık. Peki bu bizi nereye götürüyor, bizi neye dönüştürebilir?’’ diyerek Harari geleceğe bakmaya zorluyor okuru.
Sahi neye dönüştürebilir?
Harari’, hayal gücümüzü beslemek için, kitabın son bölümü ise “sapienler” için hafif iç karartıcı tahminler içeren biraz bilim kurgu öykülerini andırıyor,
Sonuç olarak SAPIENS, çok geniş bir zaman dilimine yayılan konuları konuşma diline benzer bir şekilde özetlediği için okunması gereken bir kitap.
İnsanlık tarihine ilgi duyanlar ve iyi bir hikaye okumak isteyenler bu kitap sizin için…
Not 1. Harari aşağıdaki konuşmasında kitaptan belirli kısımları özetliyor (Videoda Türkçe alt yazı seçeneği var)
Not 2. Yuval Noah Harrari’nin yakın zamanda Hürriyet gazetesi Kelebek ekinde yayınlanan röportajını ben ilgiyle okudum. Size de okumanızı öneririm.
http://www.hurriyet.com.tr/bir-sonraki-devrim-bedenlerimizi-degistirecek-40113101
Bu yazım 17.06.2016’de Eğitimpedia‘ da yayınlanmıştır.
Fotograf: Hürriyet Gazetesi
